Gmina Tuchola
obejmuje obszar 239,43 km², w tym: użytki rolne: 44,10%, użytki leśne: 47,33%, pozostałe grunty: 8,57%. Gmina stanowi 22,27% powierzchni powiatu.
Na terenie gminy znajdują się 3 rezerwaty przyrody:
- część Rezerwatu przyrody Dolina Rzeki Brdy – krajobrazowy, chroni system przyrodniczy Brdy
- Rezerwat przyrody Jeziorka Kozie – torfowiskowy, chroni zarastające jeziora z wykształconą roślinnością torfowiska wysokiego
- Rezerwat przyrody Jezioro Zdręczno – wodny, chroni ekosystemjeziora etroficznego
Wsie sołeckie:: Białowieża, Bladowo, Kiełpin, Klocek, Legbąd, Mała Komorza, Mały Mędromierz, Raciąż, Rzepiczna, Stobno, Białowieża
Gmina Kęsowo
Wsie sołeckie: Drożdzienica, Grochowo, Jeleńcz, Kęsowo, Obrowo, Pamiętowo, Piastoszyn, Przymuszewo, Wieszczyce, Żalno.
Według danych z roku 2005 gmina Kęsowo ma obszar 108,82 km², w tym: użytki rolne: 78%, użytki leśne: 11%. Gmina stanowi 10,12% powierzchni powiatu.
Zabytki nieruchome na terenie gminy to m.in.: park dworski z drugiej połowy XIX w. w Brzuchowie, zespół kościelny parafii pod wezwaniem św. Chrystusa Króla w Jeleńczu, zespół kościelny w Kęsowie, zespół dworski z końca XIX w. w miejscowości Tuchółka, obejmujący: dwór z lat 1899-1901; park, dwór obronny z ok. 1570 roku w Żalnie.
Gmina Śliwice
W skład gminy wchodzi 17 sołectw: Brzeźno, Brzozowe Błota, Byłyczek, Krąg, Laski, Linówek, Lińsk, Lipowa, Lisiny, Lubocień, Łąski Piec, Okoniny, Okoniny Nadjeziorne, Rosochatka, Śliwice, Śliwiczki, Zwierzyniec oraz wieś Główka.
Według danych z roku 2005 gmina Śliwice ma obszar 174,75 km², w tym: użytki rolne: 25%, użytki leśne: 65%. Gmina stanowi 16,25% powierzchni powiatu.
Zabytki nieruchome na terenie gminy to m.in.: zespół kościelny parafii pod wezwaniem św. Katarzyny w Śliwicach, obejmujący: kościół z 1830; cmentarz przykościelny; grotę Matki Boskiej z Lourdes z 1908; ogrodzenie z bramami z 1830, cmentarz rzymskokatolicki z połowy XIX w. w Śliwicach.
Gmina Lubiewo
Według danych z roku 2005 gmina Lubiewo ma obszar 162,8 km², w tym: użytki rolne: 49%, użytki leśne: 41%.. Gmina stanowi 15,14% powierzchni powiatu.
Zabytki nieruchome na terenie gminy to m.in.: Zespół kościelny parafii pod wezwaniem Przemienienia Pańskiego w Bysławiu obejmujący: kościół z lat 1886-1888; cmentarz przykościelny; murowane ogrodzenie, Kościół klasztorny benedyktynek, obecnie parafii pod wezwaniem św. Wawrzyńca, z aneksem klasztornym 1622 roku w Bysławku.
Sołectwa: Bysław, Bysławek, Cierplewo, Klonowo, Lubiewice, Lubiewo, Minikowo, Płazowo, Sucha, Trutnowo, Wełpin
Gmina Gostycyn
Obszar gminy Gostycyn stanowi 12,63% powierzchni powiatu tucholskiego (w tym: użytki rolne: 61%, użytki leśne: 29%. Na terenie gminy znajduje się część rezerwatu przyrody Dolina rzeki Brdy chroniącego system przyrodniczy doliny Brdy.
Wśród zarejestrowanych zabytków nieruchomych na terenie gminy znajdują się m.in.: kościół parafii pod wezwaniem św. Marcina z 1819 roku w Gostycynie, zespół pałacowy z XVIII w. w Kamienicy, ptaszarnia na terenie folwarku z 1863 roku w Łyskowie, zespół dworski z końca XIX w. w Motylu, zespół dworski z drugiej połowy XIX w. w Wielkiej Klonii.
Sołectwa:: Bagienica, Gostycyn, Łyskowo, Mała Klonia, Pruszcz, Przyrowa, Wielka Klonia, Wielki Mędromierz, Kamienica, Piła
Gmina Cekcyn
Gmina Cekcyn ma obszar 253,32 km², w tym: użytki rolne: 23%, użytki leśne: 68%. Gmina stanowi 23,56% powierzchni powiatu. i posiada liczne walory turystyczne m.in. dużą liczbę jezior i rezerwatów przyrody: Bagna nad Stążką – torfowiskowy, chroni torfowiska i lasy na rozlewiskach rzeki Stążki; Cisy Staropolskie im. Leona Wyczółkowskiego – leśny, chroni naturalne stanowisko cisa pospolitego; Dolina Rzeki Brdy – krajobrazowy, chroni system przyrodniczy Brdy; Źródła Rzeki Stążki – chroni fragment górnego odcinka rzeki Stążki. Ponadto na terenie gminy Cekcyn znajdują się: ścieżka przyrodniczo-dydaktyczna „Jelenia Wyspa” w Gołąbku, park dendrologiczny „Nad Stążką”..
